Miejska Biblioteka Publiczna

Teofil Ruczyński - (1896 - 1979), absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Lubawie, nauczyciel, poeta, działacz regionalny jest od roku 1999 patronem Biblioteki Publicznej w Lubawie.

             Ur. się 1 VII 1896 w Zwiniarzu pow. lubawski, jako syn rolnika Franciszka i Marianny z d. Roszewicz. Uczęszczał do szkoły elementarnej w Zwiniarzu. Następnie kształcił się w preparandzie nauczycielskiej i w Seminarium Nauczycielskim w Lubawie, które ukończył w VI 1922.

             W latach 1922 - 39 uczył w szkole powszechnej w Sochach i w Tuczkach pow. działdowski, gdzie również brał aktywny udział w pracy społecznej; był sekretarzem kółka rolniczego w pobliskich Koszelewach, wygłaszał odczyty o nowoczesnej uprawie roli, sadownictwie i pszczelarstwie, 1928 - 32 był wójtem gminy Tuczki.  

            Już w 1920 zachęcony przez nauczycielkę Zofię Chrzanowską zadebiutował wierszem Trzeci Maj w „Głosie Lubawskim”. Potem poezje swoje zamieszczał w „Pielgrzymie”, „Gazecie Działdowskiej”, „Drwęcy”, Dzienniku Tczewskim”, „Słowie Pomorskim” i „Żołnierzu Polskim”. W większości były to wiersze okolicznościowe o tematyce patriotycznej, ale też zawierające refleksje o krajobrazie mazurskim.

             We wrześniu 1939 znalazł się w Warszawie. Został uwięziony na Pawiaku wraz z grupą nauczycieli jako zakładnik. Po zwolnieniu wrócił do Tuczek. Wyrzucony przez Niemców z mieszkania, przeniósł się z rodziną do Zwiniarza, a w VIII 1940 do Mławy, gdzie pracował jako robotnik i nast. biuralista. 

            W 1945 zorganizował szkołę w Dąbku w pow. mławskim, a w l. 1945 - 1954 pracował jako nauczyciel w Olsztynie. Najpierw prowadził kurs pedagogiczny dla młodzieży warmińskiej. Od 1946 pracował jako nauczyciel historii w Liceum Ogólnokształcącym nr 1 i Liceum dla pracowników MO. W latach 1954 - 1957 piastował funkcje radnego MRN w Olsztynie. Był współzałożycielem, a od 1952 stałym współpracownikiem „Słowa na Warmii i Mazurach”, w którym opublikował blisko 300 art. na tematy polskiej przeszłości regionu i ok. 150 wierszy. Swoje utwory drukował również w „Życiu Olsztyńskim”, „Głosie Olsztyńskim”, miesięczniku „Warmia i Mazury”, „Teatrze Ludowym”. Ze względu na wadę słuchu w 1956 przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Lubawie. I właśnie wtedy całą swą twórczość historyczno - literacka poświęcił Ziemi Lubawskiej. W swych książkach, artykułach i opowiadaniach pisał o historii i kulturze rodzinnej ziemi. W poezji opiewał piękno Lubawy i Lip. 

 Szereg wzruszających wierszy poświęcił MB Lipskiej, której był gorliwym czcicielem (Teofil Ruczyński - Poeta Maryjny. Głos Lubawski 1993 nr 7 s. 3). Wydał Poezje Warmii i Mazur (1953, współautor), Pamiętnik Zjazdu Absolwentów byłego Seminarium Nauczycielskiego w Lubawie 1920 - 1964 (1964), Z sercem, z duszą… (1965, wiersze), Wybór wierszy (1972), Opowiadania z pogranicza (Łódź 1973), Z tamtych lat (1977, wspomnienia), Biała pani na zamku lubawskim (1978, zbiór baśni). 

 Ogłosił też źródłowy art. Strajk szkolny 1906/07 roku na terenie byłego powiatu lubawskiego (GZH 1967 nr 15, PHO 1979 nr 1). W maszynopisie pozostały prace: Ziemia Lubawska w powstaniu styczniowym,  Ważniejsze wiadomości z okresu okupacji hitlerowskiej w Lubawie. Był członkiem ZLP, Stow. Twórców Ludowych i Stow. PAX. Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim i Komandorskim OOP, złotą odznaką „Zasłużony dla Warmii i Mazur”, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury oraz kilkoma nagrodami literackimi. 

W małżeństwie ze Stanisławą Zyzkowską (1923) miał córki Zofię zam. Dudzińską - dziennikarkę i Halinę - laborantkę oraz syna Kazimierza - dziennikarza. Następnie był żonaty z Ireną Wiśniewską a później z Anną Drozdowską. Zmarł 8 VI 1979 w Lubawie i został pochowany przy głównej alei cmentarza parafialnego. Na pomniku nagrobnym napisano: „Zasłużony literat Warmii i Mazur, sercem i duszą umiłował Ziemię Lubawską”. Po śmierci Ruczyńskiego, rodzina zmarłego przekazała Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lubawie dużo pamiątek po poecie. To szczególne wyróżnienie, jak i szczególna sympatia samego Teofila Ruczyńskiego dla biblioteki sprawiły, iż przy okazji złotego jubileuszu tej placówki postanowiono nadać jej - właśnie Jego imię. Był piewcą piękna Ziemi Lubawskiej i bardzo częstym gościem biblioteki, co uczyniło Go chyba najbardziej odpowiednim dla niej patronem. Biblioteka Publiczna w Lubawie posiada oprócz wielu pamiątek po poecie także Jego zbiory wierszy i opowiadań.   

OBL;  PSB XXXII; Oracki, 1983; Kalendarz nauczycielski 1925, s. 34; Korecki, Liceum Lubawskie; Kruk E., Teofil Ruczyński działacz i poeta, O. 1971; Literatura polska II; Śliwiński, Lubawa; Tenże: Lubawa wobec plebiscytu 1920 r. L. 1981; Relacje T. Ruczyńskiego udzielone J. Szewsowi w 1970 w Lubawie. 

Lubawie – Jubilatce
(W siedemsetlecie istnienia miasta) 

Przeminął czas, zakrył go cień
I zapadł gdzieś w mgławicy,
Już nowej ery wyrósł dzień
Twej wielkiej dziś rocznicy.
Ubrana w strój, wspominasz czas
Siedmiu wiekami kryty,
Gdy dola  zła była nie raz,
To znowu blask, zaszczyty.
Wydzierał Cię nam nieraz wróg,
Gnębiła przemoc wraża,
Lecz znowu polskim jest Twój gród,
Lubawo! Tyś znów nasza.
Gdy święcisz dziś swój siódmy wiek,
Życzenia Ci niesiemy,
Tak głośno jak poszum rzek,
Serdecznie, jak umiemy.
Niechaj Cię złoci słońca blask,
Rozkwitaj w każdym czasie
I dzierż na zawsze Polski znak
Lubawo! Miasto nasze!